BINA’
MU’TAL
Mempunyai
pengertian : ما
كان احد اصول حروفه حرف علة
Yaitu setiap kalimat yang salah satu huruf asalnya
berupa huruf ilat wawu atau ya’.
Huruf
ilat alif dalam kategori ini tidak dimasukkan dalam huruf asal karena alif
merupakan hasil perubahan dari wawu dan ya’.
Bina’
mu’tal terbagi menjadi 7 macam :
1.
Mu’tal
fa’ (mitsal)
2.
Mu’tal ‘ain (ajwaf)
3.
Mu’tal
lam (naqis)
4.
Mu’tal
’ain dan lam (lafif maqrun)
5.
Mu’tal
fa’ dan lam (lafif mafruq)
6.
Mu’tal
fa’ dan ‘ain
7.
Mu’tal
fa’, ‘ain dan lam (majmu’)
Fi’il
bina’ mu’tal terbagi menjadi 7 macam :
A. Mu’tal
Fa’ ( Mitsal )
Mempunyai
pengertian : ما كان فاءه حرف علة
Setiap
kalimat yang fa’ fi’ilnya berupa huruf ‘ilat. Fi’il ini dikatakan sebagai fi’il
binak mitsal karena dalam bentuk madhinya menyerupai fi’il binak shohih
dalam segi kuatnya menyandang kharokat. Fi’il binak mitsal terbagi menjadi dua
: mitsal wawi (jika fa’ fi’ilnya berupa wawu) dan mitsal ya’ (jika fa’ fi’ilnya
berupa ya’)
Contoh : ومق ( mitsal wawi )
يسر ( mitsal
yak)
* Hukum-hukum wawu dan ya’ pada fi’il binak mitsal
*
1.
Mitsal wawi
Dalam hal ini wawu akan mengalami beberapa hukum
pengi’lalan diantaranya :
a.
Wawu akan terbuang tatkala fi’il tersebut
mengikuti wazan يفعل (dikasroh ‘ain fi’ilnya) dan bentuk amarnya, karena sulitnya pengucapan wawu yang terletak
diantara kharokat fatkhah dan kasroh. hal ini sesuai dengan qo’idah ke 7 dalam
qowa’idul I’lal karya Mundzir Nadzir.
يعد اصله يوعد على وزن يفعل حذفت الواو لوقوعها بين الفتحة والكسرة
وقبلها حرف المضارعة فصار يعد
عد اصله اوعد على وزن افعل حذفت الواو تبعا لمضارعه فصار اعد ثم
حذفت همزة الوصل لعدم الاحتياج اليها فصار عد
wawu juga akan terbuang jika terdapat pada isim
masdar yang mengikuti wazan فعلة (dikasroh fa’nya dan
difatkhah lamnya) contoh : عدة - صفة
عد اصله وعدا على وزن فعلا حذفت الواو بعد سلب حركتها الى ما بعدها
فصار عدا ثم عوضت التاء عن الواو المحذوفة في الأخر فصار عدة
b.
Wawu akan dibalik menjadi ya’ tatkala berada pada
fi’il amar yang mengikuti wazan افعل karena wawu tersebut jatuh setelah kharokat
kasroh (lihat qo’idah ke-8 ) contoh :
ايجل اصله اوجل على وزن افعل قلبت الواو ياء لسكونها وانكسارما قبلها فصار ايجل
c.
Wawu akan diubah menjadi ta’ katika fi’il tersebut
mengikuti wazan افتعل karena sulitnya pengucapan wawu dan ta’ secara
bersamaan disebabkan saling berdekatan makroj kedua huruf tersebut dan bedanya
sifat hurufnya (ta’ bersifat mahmusiyah sedangkan wawu bersifat jahr).
perubahan ini sesuai dengan qo’idah ke 18.
اتعد اصله اوتعد على وزن افتعل ابدلت الواو تاء لعسرالنطق بالواو
ولقربهما في المخرج فصار اتتعد ثم اذغمت التاء الاولى في الثانية للمجانسة فصار
اتعد
Sedangkan
fi’il yang tidak mengikuti wazan-wazan diatas (pada a,b dan c) maka wawu
tersebut akan tetap, tidak akan ada hukum pengi’lalan.
Contoh : وجه - يوجه -
اوجه
2.
Mitsal ya’
a. Ya’
dalam mitsal ya’ akan dibalik menjadi wawu ketika fi’il tersebut mengikuti
wazan يفعل (didhommah huruf mudhoro’ahnya dan dikasroh
‘ain fi’ilnya ) isim
fa’ilnya (مفعل ), isim maf’ul serta isim zaman dan makannya
(مفعل). karena ya’
tersebut mati dan huruf sebelumya berkharokat dhommah. hal ini sejalan dengan
qo’idah 14.
يوسر اصله ييسرعلى وزن يفعل قلبت الياء واوا لسكونها
وانضمام ما قبلها فصار يوسر
b. Ya’ akan
berubah menjadi tak ketika mengikuti wazan افتعل, hal ini sama dengan mitsal wawu ketika mengikuti wazan
tersebut.
متسر اصله ميتسر على وزن مفتعل ابدلت الياء تاء لعسرالنطق بالياء
ولقربهما في المخرج فصار متتسر ثم اذغمت التاء الاولى في الثانية للمجانسة فصار
متسر
Selain mengikuti wazan-wazan pada a & b maka
ya’ tersebut tetap tidak ada pengi’lalan. Contoh : يسر - ييسر - ايسر
B. Mu’tal ‘ain ( Ajwaf )
Mempunyai pengertian : ما كانت عينه حرف علة
Setiap
kalimat yang ‘ain fi’ilnya berupa huruf ‘ilat. Fi’il ini dikatakan sebagai
binak ajwaf karena kosongnya tengah-tengah fi’il tersebut dari huruf shohih
seakan-akan seperti perut yang tengahnya kosong. juga dinamakan sebagai fi’il
dzu tsalasah karena fi’il tersebut berstukturkan 3 huruf ketikan terdapat pada
fi’il yang mempunyai dhomir هن ,
انت , انت , انا, dikarenakan ada huruf yang terbuang yaitu : ‘ain fi’ilnya.
Fi’il
binak ajwaf terbagi menjadi dua yaitu ajwaf wawi ketika a’in fi’ilnya berupa
wawu dan ajwaf ya’i ketika ‘ain fi’ilnya berupa ya’.
contoh
: قال ajwaf wawi karena asalnya adalah قول
باع ajwaf
ya’i karena asalnya adalah بيع
Binak
ajwaf tidak akan lepas dari yang namanya proses pengi’lalan dalam segala
bentuknya, diantaranya :
1. Fi’il Madhi
a.
Wawu
atau ya’ akan dibalik menjadi alif ketika fi’il tersebut mempunyai dhomir هو sampai هما
dikarenakan
berkharokatnya wawu atau ya’ dan huruf sebelumnya berkharokat fatkhah (lihat
qo’idah 1).

قالا menjadi قولا هما سارا menjadi سيرا
قالوا
menjadi قولوا هم ساروا menjadi سيروا
قالت
menjadi قولت هي سارت menjadi سيرت
قالتا menjadi قولتا هما سارتا menjadi سيرتا
قال اصله قول على وزن فعل قلبت الواو الفا
لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار قال
b. Pada fi’il yang mempunyai dhomir هن sampai نحن, huruf ‘ilat tersebut akar terbuang karena adanya
dua huruf yang mati bersamaan. Sedangkan kharokat fa’ fi’ilnya sesuai dengan
huruf ‘ilat tersebut (jika berupa wawu maka kharokatnya dhommah dan jika ya’
maka kharokatnya kasroh)

قلت menjadi قولت انت سرت menjadi سيرت
قلتما
menjadi قولتما انتما سرتما menjadi سيرتما
قلتم menjadi قولتم انتم سرتم menjadi سيرتم
قلت menjadi قولت انت سرت menjadi سيرت
قلتما
menjadi قولتما انتما سرتما menjadi سيرتما
قلتن menjadi قولتن انتن سرتن menjadi سيرتن
قلت menjadi قولت انا سرت menjadi سيرت
قلنا menjadi قولنا نحن سرنا menjadi سيرنا
قلت اصله قولت على وزن فعلت قلبت الواو الفا لتحركها وانفتاح ما
قبلها فصار قالت فالتقى الساكنان هما
الالف واللام ثم حذفت الواو دفعا عن التقاء الساكنين فصار قلت ثم حركت القاف ضمة
دلالة على الواو المحذوفة فصار قلت
قلت اصله قولت على وزن فعلت نقل الى وزن فعلت بعد سلب حركتها فصار قولت فالتقى الساكنان هما
الواو واللام ثم حذفت الواو دفعا عن التقاء الساكنين فصار قلت
c.
Jika
fi’il tersebut dimajhulkan maka kharokat fa’ fi’ilnya selamanya akan dikasroh,
jika ajwaf wawi maka wawu tersebut akan dirubah menjadi ya’.
قيل اصله قول على وزن فعل نقلت حركة الواو الي ما قبلها بعد سلب
حركتها فصار قول ثم قلبت الواو ياء لسكونها وانكسارما قبلها فصار قيل
2. Fi’il Mudhori’
Dalam fi’il mudhorik juga ada hukum
pengi’lalan yaitu :
a.
Pemindahan
harokat ‘ain fi’il ke depannya (fa’ fi’il) dikarenakan kuatnya huruf shohih
dalam menerima kharokat daripada huruf ‘ilat. hal ini dikuatkan oleh qo’idah ke
2 pada qowa’idul I’lal.
يقول اصله يقول على وزن يفعل نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة حرف
صحيح وضعف حرف علة فصار يقول
b. Wawu atau ya’ akan dibalik menjadi
alif ketika fi’il tersebut mengikuti wazan يفعل
atau benbentuk fi’il mabdi majhul, pembalikan ini terjadi setelah adanya
pemindahan harokat ‘ain fi’il kedepannya, wawu atau ya’ bisa dibalik menjadi
alif dikarenakan pada aslinya mempunyai harokat. (lihat qo’idah 12.)
يقال اصله يقول على وزن يفعل نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة حرف
صحيح وضعف حرف علة فصار يقول ثم قلبت
الواو الفا لتحركها في الاصل وانفتاح ما قبلها الان فصار يقال
c.
Wawu
atau ya’ tersebut akan dibuang (setelah pemindahan harokatnya kedepannya)
ketika fi’il mudhorik tersebut kemasukan amil jazem, berdhomir هن
dan انتن dikarenakan adanya dua huruf yang mati
bersamaan.
لم يقل اصله لم يقول على وزن لم يفعل نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة
حرف صحيح وضعف حرف علة فصار لم يقول
فالتقى الساكنان هما الواو واللام ثم حذفت الواو دفعا عن التقاء الساكنين فصار لم يقل
3. Fi’il Amar
Dalam fi’il amar hukum wawu dan ya’
sama dengan fingil mudhori’ yang dijazemkan cuman di tambah I’lanya dengan
pembuangan hamzah washol, karena tidak dibutuhkan.
قل اصله اقول على وزن افعل
نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة حرف صحيح وضعف حرف علة فصار اقول فالتقى الساكنان هما الواو واللام ثم
حذفت الواو دفعا عن التقاء الساكنين فصار
اقل ثم حذفت همزة الوصل لعدم الاحتياج اليها فصار قل
4. Isim Fa’il
Dalam isim fa’il wawu atau yak akan
berubah menjadi hamzah dikarenakan jatuh setelah alif zaidah, perubahan ini
sesuai dengan qo’idah 3.
قائل اصله قاول على وزن فاعل
ابدلت الواو همزة لوقوعها بعد الف زائدة مع كونها عين اسم فاعل من اجوف فصار قائل
5. Isim Maf’ul
Dalam bentuk ini ada perbedaan
tentang huruf yang dibuang, menurut Imam Sibawaih yang dibuang adalah wawu
maf’ulnya sedangkan menurut Imam Abi Hasan al-Ahfas huruf yang dibuang adalah
‘ain fi’ilnya. sedangkan ulama’ banu Tamim berpendapat : dalam ajwaf ya’ ketika
berbentuk isim maf’ul, tidak ada huruf yang dibuang, tetap seperti wazannya (مبيوع
). Hal ini juga diterangkan dalam
qo’idah 15.
مقول اصله مقوول على وزن مفعول نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة حرف
صحيح وضعف حرف علة فصار مقوول فالتقى
الساكنان هما الواوان ثم حذفت واو المفعول عند سبويه او عين الفعل عند أبى الحسن الأخفش دفعا عن
التقاء الساكنين فصار مقول
مكيل اصله مكيول على وزن مفعول نقلت حركة الياء الي ما قبلها لقوة حرف
صحيح وضعف حرف علة فصار مكيول فالتقى
الساكنان هما الياء والواو ثم حذفت الواو عند سبويه دفعا عن التقاء الساكنين فصار
مكيل ثم كسرت الكاف لسلامة الياء فصار
مكيل
مكيل اصله
مكيول على وزن مفعول نقلت حركة الياء الي ما قبلها لقوة حرف صحيح وضعف حرف
علة فصار مكيول فالتقى الساكنان هما الياء
والواو ثم حذفت الياء عند أبى الحسن الأخفش دفعا عن التقاء الساكنين فصار مكول ثم
كسرت الكاف للدلالة علي الياء المحذوفة
فصار مكول ثم قلبت الواو ياء لسكونها وانكسارما قبلها فصلر مكيل
6. Dalam tsulasi mazid fi’il bina’
ajwaf juga terdapat hukum pe’i’lalan yaitu terdapat pada fi’il yang mengikuti
wazan افعل -
استفعل - انفعل - افتعل dan
tasrifannya.
اجاب اصله
اجوب على وزن افعل نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة حرف صحيح وضعف حرف علة فصار اجوب ثم قلبت الواو الفا لتحركها في الاصل
وانفتاح ما قبلها الان فصار اجاب
مستقيم اصله مستقوم على وزن مستفعل
نقلت حركة الواو الي ما قبلها لقوة حرف صحيح وضعف حرف علة فصار مستقوم ثم قلبت الواو ياء لسكونها
وانكسارما قبلها فصار مستقيم
منقاد اصله
منقود على وزن منفعل قلبت الواو الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار منقاد
اختر اصله اختير على وزن افتعل
قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار اختار فالتقى الساكنان هما الالف
والراء ثم حذفت الالف دفعا عن التقاء الساكنين فصار اختر
C. Mu’tal
Lam ( Naqis )
mempunyai
definisi : ما كانت لامه حرف علة
Setiap kalimat yang lam fi’ilnya berupa hurf ‘ilat. Fi’il ini dikatakan sebagai fi’il
bina’ naqis karena kurangnya khuruf shohih dan kharokat pada lam fi’ilnya. Juga
dikatakan sebagai fi’il dzu arba’ah ketiak fi’il tersebut berbentuk fi’il madhi
mujarrod dan mempunyai dhomir yang terkandung didalamnya berupa انا, انت , انت , هن , .
HUKUM
WAWU DAN YA’
1. Wawu atau ya’ akan berubah menjadi alif tatkala wawu atau yak tersebut
mempunyai kharokat (pada asliya) dan huruf sebelumnya berkharokat fatkhah,
sebagian besar penulisan alif menggunakan alif layinah (ى ) bukan lazimah (alif biasa : ا ) hukum
perubahan wawu atau ya’ menjadi alif, dikuatkan dengan qo’idah pertama dalam
qowa’idul i’lal. perubahan ini dalam fi’il bina’ naqis diantaranya terletak
pada :
a. Fi’il madhi tsulasi mujarrod yang mengikuti wazan فعل wawu diubah menjadi alif biasa sedangkan ya’ diubah menjadi alif
layinah yang berguna untuk membedakan antara wawu atau ya’ yang diubah, Contoh
:
غزا اصله غزو على وزن فعل قلبت الواو الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار غزا
رمى
اصله رمي على
وزن فعل قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار رمى
b. Fi’il mudhor’ yang mengikuti wazan يفعل , atau dalam keadaan dimajhulkan. Akan tetapi wawu jika terletak pada stuktur ke 4 (urutan ke 4) atau
lebih, akan diubah menjadi ya’ terlebih dahulu kemudian diubah lagi menjadi
alif. lihat qo’idah 6.
يرضى اصله يرضو على وزن يفعل قلبت الواو ياء لوقوعها رابعة في الطرف ولم يكن ما قبلها مضموما فصار يرضي ثم قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار يرضى
يخشى اصله يخشي على وزن يفعل قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار يخشى
c. Fi’il tsulasi mazid yang sesuai dengan qo’idah pertama akan tetapi
dalam fi’il tsulasi mazid, naqis wawi juga tidak bisa langsung diubah menjadi
alif melainkan harus diubah menjadi ya’ dahulu kemudian diubah lagi menjadi
alif. juga terdapat pada isim maf’ul, zaman dan makannya. lihat qo’idah 6.
اعطى اصله اعطو على وزن افعل قلبت الواو ياء لوقوعها رابعة في الطرف ولم يكن ما قبلها مضموما فصار اعطي ثم قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار اعطى
مشترى اصله مشتري على وزن مفتعل قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار مشترى
مستقصى اصله مستقصو على وزن مستفعل قلبت الواو ياء لوقوعها سادسة في الطرف ولم يكن ما قبلها مضموما فصار مستقصي ثم قلبت الياء الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار مستقصى
2. Jika
wawu atau ya’ berkharokat dhomah, maka kharokat dhommah akan disukun. lihat
qo’idah 5.
يغزو
اصله يغزو علي وزن يفعل اسكنت الواو لاستسقال الضمة عليها فصار يغزو
يرمي
اصله يرمي علي وزن يفعل اسكنت الواو لاستسقال الضمة
عليها فصار يرمي
3. Wawu atau ya’ tersebut akan terbuang, pembuangan ini terdapat pada
beberapa tempat diantanya pada :
a. pada fi’il madhi yang mempunyai dhomir هما, هي , هم (muannas) contoh :
غزوا اصله غزووا علي وزن فعلوا قلبت الواو الأولى الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار غزاوا فالتقى الساكنان هما الالف والواو ثم حذفت الالف دفعا عن التقاء الساكنين فصار غزوا
غزت اصله غزوت علي وزن فعلت قلبت الواو الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار غزات فالتقى الساكنان هما الالف والتاء ثم حذفت الالف دفعا عن التقاء الساكنين فصار غزت
b. Ketika berbentuk fi’il mudhori’ yang mempunyai dhomir muannasah
mukhotobah.
تغزين اصله تغزوين علي وزن تفعلين نقلت حركة الواو الي ما قبلها بعد سلب حركتها فصار تغزوين فالتقى الساكنان هما الواو والياء ثم حذفت الواو دفعا عن التقاء الساكنين فصار تغزين
c. Fi’il mudhori’ ketika kemasukan amil jazem, dan tidak bertemu dengan
syai’ contoh: لم يغز - لم يرض
d. Pada isim fa’il yang tidak ada alta’rifnya. Lihat qo’idah 5, Contoh غاز
غاز اصله غازو على وزن فاعل اسكنت الواو لاستسقال الضمة عليها
فصار غازو
فالتقى الساكنان هما الواو والتنوين ثم حذفت الواو دفعا عن التقاء الساكنين فصار غاز
e. Fi’il amar yang sepi dari syai’ contoh : اغز - ارض
D. Mu’tal
’ain dan lam (lafif maqrun)
Mempunyai definisi : ما كانت عينه ولامه حرفي علة
Yaitu setiap kalimat yang ‘ain dan lam fi’ilnya berupa huruf ‘ilat, fi’il ini dinamakan fi’il binak lafif
maqrun karena bersamaannya dua huruf
‘ilat yang bersamaan tanpa adanya suatu pemisah diantara dua huruf ‘ilat
tersebut.
Hukum binak lafif maqrun hakikatnya sama dengan fi’il bina’ naqis namun
ada penambahan pengi’lalan jika ‘ain fi’ilnya berupa wawu yang mati sedangkan
lam fi’ilnya berupa ya’ maka wawu tersebut diubah menjadi ya’ kemudian
diidzghomkan. Hal ini sesuai dengan qo’idah 4.
شيا
اصله شويا على وزن فعلا قلبت الواو ياء لاجتماعهما في كلمة واحدة وسبقت
احداهما بالسكون فصار شييا ثم اذغمت الياء الاولى في الثانية للمجانسة فصار شيا
ريان اصله رويان على وزن فعلان قلبت الواو
ياء لاجتماعهما في كلمة واحدة وسبقت احداهما بالسكون فصار رييان ثم اذغمت الياء
الاولى في الثانية للمجانسة فصار ريان
E. Mu’tal
fa’ dan lam (lafif mafruq)
Mempunyai definisi : ما كان فاءه ولامه حرفي علة
Yaitu setiap kalimat yang fa’ dan lam fi’ilnya berupa huruf ‘ilat, fi’il ini dinamakan fi’il binak lafif
mafruq karena adanya dua huruf ‘ilat
pada fi’il tersebut dan adanya huruf yang memisahkan diantara keduanya.
Hukum-hukumnya juga sama dengan fi’il bina’ mitsal dan naqis
dikarenakan khuruf ‘ilatnya terdapat pada fa’ fi’il (mitsal) dan lam fi’il (naqis), namun terkadang kedua
huruf ‘ilat tersebut akan terbuang semuanya. Yaitu terdapat pada fi’il amarnya,
dan ditambahkan pula ha’ sakat ketika fi’il amar tersebut dalam keadaan waqof.
ق
اصله اوقي على وزن افعل حذفت الياء على انه معتل الاخر فصار اوق ثم حذفت
الواو تبعا لمضارعه فصار اق ثم حذفت همزة الوصل لعدم الاحتياج
اليها فصار ق
F. Mu’tal
fa’ dan ‘ain
Mempunyai definisi : ما كانت فاءه وعينه حرفي علة
Yaitu setiap kalimat yang fa’ dan ‘ain fi’ilnya berupa huruf ‘ilat, kalimat ini hanya terdapat dalam
kalimah isim saja tidak terdapat pada kalimat fi’il. Contoh : يوم ويل ,
G. Mu’tal
fa’, ‘ain dan lam (Majmu’)
Mempunyai definisi : ما كانت فاءه وعينه ولامه حروف علة
Yaitu setiap kalimat yang fa’, ‘ain dan lam fi’ilnya berupa huruf ‘ilat, kalimat ini dikatakan sebagai bina’
majmu’ dikarenakan seluruh dari struktur kalimat tersebut terbentuk dari huruf
‘ilat semua. Kalimat ini merupakan suatu nama dari dua buah huruf ي dan و , yaitu ياء dan
واو
واو اصله ووو على وزن فعل قلبت الواو الثانية الفا لتحركها
وانفتاح ما قبلها فصار واو
ياء اصله ييي على وزن فعل قلبت الياء الثانية الفا لتحركها وانفتاح ما قبلها فصار ياي ثم ابدلت الياء الاخرة همزة تخفيفا
فصار ياء
Huruf wawu maupun ya’ yang diubah terletak pada ‘ain fi’ilnya
dikarenakan tidak disukainya berkumpulnya dua huruf ‘ilat yang hidup diawal
kalimat dan sulitnya dalam pengucapan.
BINA’ MAHMUZ
Mempunyai
pengertian : ما كان احد اصول حروفه همزة
Setiap
kalimat yang salah satu asal hurufnya berupa hamzah, bina’ mahmuz terbagi
menjadi 3 yaitu : a). mahmuz fa’ jika
hamzahnya terdapat pada fa’ fi’ilnya, b). mahmuz ‘ain jika ‘ain fi’ilnya berupa
hamzah c). mahmuz lam jika lam fi’ilnya berupa hamzah.
Hukum
binak mahmuz sama seperti dengan bina’ shohih dikarenakan hamzah merupakan
huruf shohih yang bisa mempunyai kharokat seperti layaknya huruf shohih yang
lainnya. Akan tetapi terkadang hamzah akan tertakfif (diringankan) dengan cara
ditukar dengan huruf yang lainnya (huruf ‘ilat) atau akan dibuang, disebabkan
hamzah merupakan huruf yang berat dilafadzkan, yakni dari pangkal tenggorokan.
Hukum pentasrifan bina’ mahmuz sama seperti
fi’il yang lainnya jika bina’ mahmuz shohih maka pentasrifannya seperti
layaknya binak’ shohih. Untuk lebih jelas perhatikan tabel dibawah ini :
Persamaan
pentasrifan bina’ mahmuz
No
|
Lafadz
|
Bina’
|
Diserupakan
dengan
|
Bina’
|
1
|
أدب |
Mahmuz Shohih
|
كرم
|
Shohih
|
2
|
وأد
|
Mahmuz Mitsal
|
وعد
|
Mitsal
|
3
|
جاء
|
Mahmuz Ajwaf
|
كال
|
Ajwaf
|
4
|
أتى
|
Mahmuz Naqis
|
رمى
|
Naqis
|
5
|
أوى
|
Mahmuz Lafif Maqrun
|
شوى
|
Lafif Maqrun
|
6
|
وأى
|
Mahmuz Lafif Mafruq
|
وقى
|
Lafif Mafruq
|
Keterangan
:
v
Penyerupaan
pentasrifan harus sama dalam mengikuti wazan-wazannya
v
Harus sama
antara keduanya tentang bina’nya, jika bina’ mahmuz ajwaf wawi maka penyerupaan
pentasrifannya sama dengan bina’ ajwaf wawi tidak boleh diserupakan dengan
bina’ ajwaf ya’
v
Terkadang dalam
bentuk mahmuznya tidak deserupakan secara keseluruhannya dalam pentasrifannya
dikarenakan dalam bentuk mahmuz terdapat hukum pentahfifan
v
Hukum bina’
mahmuz jika terdapat huruf ‘ilat maka bina’ mahmuz tersebut juga akan terkenai
hukum pengi’lalan sebagaimana mestinya.
Hamzah
akan ditakhfif dengan diubah dengan huruf ‘ilat, dengan syarat terdapat dua
hamzah yang bersamaan dalam satu kalimat dan hamzah yang kedua mati, dan akan
tampak kembali ketika diwasholkan dalam pelafalannya jika hamzah yang awal
berupa hamzah washol, pentahfifan semacam ini sesuai dengan qo’idah ke- 11,
serta mempunyai mempunyai beberapa kriteria sebagai berikut:
a Hamzah akan dirubah menjadi alif ketika huruf sebelum hamzah
berkharokat fatkhah. Contoh : اأمن
menjadi امن
a Hamzah akan dirubah menjadi wawu ketika huruf sebelum hamzah
berkharokat dhommah. Contoh : اؤمن menjadi
اومن
a Hamzah akan dirubah menjadi ya’ ketika huruf sebelum hamzah berkharokat
kasroh. Contoh : ائمان menjadi
ايمان
امن اصله اأمن
على وزن افعل
ابدلت همزة الثانية الفا لسكونها وانفتاح ما قبلها فصار امن
اومن اصله اؤمن
على وزن افعل
ابدلت همزة الثانية واوا لسكونها واضمام
ما قبلها فصار اومن
ايمان اصله ائمان على وزن
افعال
ابدلت همزة الثانية ياء لسكونها وانكسار
ما قبلها فصار ايمان
Hamzah
ditahfif dengan dibuang seperti lafadz يرى :
يرى اصله يرأي علي وزن يفعل نقلت حركة الهمزة الى ما قبلها
للتخفيف فصار يرأي ثم حذفت الهمزة لكثرة الاستعمال فصار يري ثم قلبت الياء الفا لتحركها
وانفتاح ما قبلها فصار يرى
ر اصله ارأي علي وزن
يفعل نقلت حركة الهمزة الى ما قبلها للتخفيف فصار ارأي ثم حذفت الهمزة لكثرة الاستعمال
فصار اري ثم حذفت
الياء على انه معتل الاخر فصار ار ثم حذفت همزة الوصل لعدم الاحتياج اليها فصار ر
خذ اصله أؤحذ علي وزن
افعل حذفت الهمزة الثانية لكثرة الاستعمال فصار أحذ ثم حذفت همزة الوصل لعدم الاحتياج اليها فصار
خذ
Lafadz ت , يرى ,
كل , مر, خذ hamzahnya
dibuang dikarenakan kebanyakan orang-orang Arab memakainya dengan hamzah yang
terbuang, dengan alasan untuk meringankan pelafalannya karena jika hamzahnya
tidak dibuang dirasakan sangat berat dalam melafalkannya dan lafadz-lafadz
tersebut lafal yang sering diucapkan oleh mereka.
ISIM
ZAMAN DAN ISIM MAKAN
Isim zaman ialah isim yang
menunjukkan waktu terjadinya pekerjaan
Isim
makan ialah isim yang menunjukkan tempat
terjadinya pekerjaan
Isim
zaman dan isim makan dalam bentuknya sama tidak ada perbedaan diantaranya yang
membedakan Cuma artinya, cara membedakannya yaitu dengan melihat kedaan lafadz
tersebut.
Pembentukan
isim zaman dan isim makan
1) Fi’il tsulasi mujarrod
a) Fi’il yang mengikuti wazan يفعل (dikasroh ‘ain fi’ilnya) isim makan/zamannya
mengikuti wazan مفعل (dikasroh ‘ain fi’ilnya) contoh :
b) Fi’il yang mengikuti wazan يفعل / يفعل (difatkhah/didhommah a’in
fi’ilnya) isim makan/zamannya mengikuti wazan
مفعل (difatkhah‘ain fi’ilnya) contoh : مشرب مقتل
Ada beberapa
lafadz yang mengikuti يفعل / يفعل
tetapi dalam isim makan/zamannya tidak
mengikuti wazan مفعل dinaman
lafadz syadz, diantaranya lafadz : مسجد , مشرق مغرب , مطلع , مجزر , مرفق , مفرق , مسكن :
منسك , منبت , مسقط dengan dikasroh ‘ain
fi’ilnya.
c) Fi’il bina’ mitsal, isim makan/zamannya mengikuti wazan مفعل dengan dikasroh ‘ain fi’ilnya contoh : موضع
d) Fi’il bina’ naqis, isim makan/zamannya mengikuti wazan مفعل dengan
difatkhah ‘ain fi’ilnya contoh : مرعى
2) Fi’il yang struktur hurufnya lebih dari tiga huruf (tsulasi mazid
maupun ruba’i) wazan isim zaman/makannya
sama dengan wazan isim maf’ulnya contoh :
3) Bila disuatu tempat banyak bendan/perkaranya, maka untuk menyebutkannya
menggunakan wazan مفعلة (bagi lafadz yang mustaq dari fi’il tsulai
mujarrod) contoh :
مسبعة {Tempat yang banyak hewan buasnya} مأسدة {tempat yang banyak macannya} مبطخة {Tempat yang banyak buah semangkanya} مقثأة
{Tempat yang
banyak buah mentimunnya}
ISIM ALAT
Yaitu
isim yang dugunakan fa’il (pelaku pekerjaan) untuk mencapai maf’ul (obyek)
yakni isim yang merupakan alat untuk mencapai tujuan. Wazan-wazan isim alat
berjumlah tiga yaitu :
1) مفعل Contoh : مجلب
2) مفعلة Contoh : مكسحة
3) مفعال Contoh : مفتاح
Dalam
isim alat terdapat beberapa lafadz yang syad (keluar dari qo’idah dan orang
Arab memakainya serta termasuk lafadz yang fasih) dengan didhommah mim dan ‘ain
fi’ilnya contoh:
مدهن {Tempat minyak}
مسعط {Alat membuat obat} مدق {Alat pengayak tepung} منخل {Alat pemecah} مكحلة {alat celakan} محرضة {Wadah pembuat tempat air}
MASDAR
Masdar ialah Kalimah yang
menunjukkan arti pekerjaan atau peristiwa. Contoh : ضربا
Masdar adakalanya masdar qiyasi
(masdar yang mengikuti kaidah tasrif) dan adakalanya masdar sima’i (masdar yang
langsung dari perkataan orang Arab dan tidak sesuai dengan kaidah tasrif/tasrifan)
Masdar
terbagi menjadi tiga macam :
L
Masdar taukid :
masdar
untuk menguatkan fi’il tersebut. Contoh :
ضربتك ضربا = (saya
telah memukulnmu dengan sungguh-sungguh)
L
Masdar marroh
Masdar
yang menunjukkan hitungan pekerjaan tersebut. Dari fi’il tsulasi mujarod
mengikuti wazan
فعلة dengan difatkhah
fa’fi’ilnya.
Contoh :
ضريتك
ضربة واحدة (saya telah memukulmu sekali pukulan)
Adapun
dari lafadz yang stuktur hurufnya lebih dari tiga huruf wazan masdarya ditambah
ta’ marbutoh jika dalam masdarnya tidak ada ta’ ta’nis dan ditambah dengan
sifat sekali, untuk menunjukkan hitungan pekerjaan tersebut.
Contoh : أعطيتك
إعطاءة واحدة (saya telah memberimu
dengan sekali pemberian)
L
Masdar nau’
Masdar
yang menentukan rupa pekerjaan tersebut, masdar ini mengikuti wazan فعلة dengan dikasroh
fa’fi’ilnya
Contoh : جلوسك كجلسة حبيبي (Dudukmu seperti
duduknya kekasihku)
0 komentar:
Posting Komentar